گذار تغذیه‌ای در زمینه تغییر سریع دموگرافیک، شهرنشینی و توسعه اجتماعی در کشور ایران و بسیاری ازکشورهای منطقه ، طی سال های اخیر ، تغییراتی را در وضع سلامت مردم ایجاد کرده است. تغییر سنتهای گذشته و شیوه های جدید زندگی منجر به تغییر در الگوهای غذایی از جمله افزایش دریافت چربی های اشباع وکاهش دریافت میوه وسبزی گردیده ،که این امر موجب افزایش شیوع بیماری های غیر واگیر نظیر بیماری های قلبی ، عروقی ، سرطان ، دیابت و ... شده است.
اصلاح شیوه زندگی یک راهکار اساسی برای پیشگیری از بیماری های غیرواگیر و پیامدهای آن می باشد و آموزش مردم در زمینه رژیم غذایی مناسب ، اولین قدم مثبت در راستای پیشگیری از بیماری های فوق است. گزارش سال 2002 سازمان جهانی بهداشت کشورها را برای طراحی مداخلات گسترده مبتنی بر جامعه در زمینه کاهش چربی غذا ، افزایش فعالیت بدنی، مصرف بیشتر میوه و سبزی ، کاهش نمک در غذاهای فرآوری شده و کاهش مصرف دخانیات برانگیخته است .رژیم غذایی مناسب ، ورزش و کاهش مصرف دخانیات مهمترین عواملی هستند که باید در برنامه های پیشگیری از بیماری های غیرواگیر مدنظر قرار گیرند .
اگرچه چاقی و فشارخون بالا از عوامل مهم خطر در بروز و شیوع این بیماریهاست ولی عوامل دیگری از جمله نوع چربی های دریافتی در جامعه می تواند از عوامل مهم خطر آفرین باشد . به طوری که حداقل 15 درصد انرژی دریافتی روزانه باید از چربی ها تامین شود و میزان انرژی دریافتی از چربی ها برای بالغین نباید از 30درصد تجاوز کند .میزان اسیدهای چرب ترانس در رژیم غذایی روزانه به همان اندازه اسیدهای چرب اشباع شده و شاید بیش از آن در پیدایش آترواسکلروز نقش دارند به گونه ای که بر اساس یافته های جدید کاهش 2%میزان چربی ترانس روزانه می تواند به کاهش 25 درصدی خطر شیوع بیماری های قلبی و عروقی منجر گردد.
بنابراین ارتقاء دانش تغذیه ای جامعه و بهبود کیفیت مواد غذایی گامی موثر برای بهبود و اصلاح شیوه زندگی مردم و کنترل اپیدمی بیماری های مزمن می باشد.هم چنین سوء تغذیه در کودکان زیر 6 سال ، کمبود ریز مغذیها و به ویژه ید ، آهن ،کلسیم ، روی ، ویتامین A،Bو Dدر افراد جامعه به عنوان یک مشکل عمده مطرح است . کمبود ریز مغذیها با عوارض متعدد از جمله اختلال رشد جسمی وتکامل مغزی کاهش بهره هوشی ، کاهش قدرت یادگیری و افت تحصیلی افزایش موارد ابتلا به بیماری ها و پوکی استخوان و نهایتا"کاهش توانمندی های ذهنی و جسمی افراد ،توسعه اجتماعی ، اقتصادی مناطق و کشورها را به مخاطره می اندازد.
در کشور ما محاسبه شده است که با شیوع 20%کم خونی فقر آهن سالیانه حدود 575 میلیارد دلار به کشور ضرر و زیان وارد می شود که شامل افزایش مرگ و میر و بیماری روزهای غیبت از کار و مدرسه افت تحصیلی مردودی و کاهش قدرت کار و تولید می باشد . به طور کلی انواع سوء تغذیه توانمندی و کارایی کشورها را کاهش می دهد و به همین دلیل موجب فقر می شود و فقر نیز سوء تغذیه راتشدید می کند .گذشته از دسترسی به غذای ناکافی و ابتلا به عفونت ها که به عنوان دلایل اولیه بروز سوءتغذیه محسوب می شوند ، ناامنی غذایی خانوار ، دسترسی ناکافی به خدمات بهداشتی درمانی و مشکلات بهداشتی موجود در محیط زندگی و همچنین ساختار اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جامعه در سطوح ملی و محلی بعنوان دلایل پایه ای بروز و گسترش سوءتغذیه در یک جامعه محسوب می شوند .
در حقیقت شدت و گستره سوءتغذیه پروتئین انرژی و کمبود ریزمغذی ها در جوامع ارتباط نزدیکی با وضعیت اقتصادی ، اجتماعی ، سطح آموزش و سواد، وضعیت اقلیمی ، تولیدات غذایی ، دسترسی به آب سالم ، پوشش و کیفیت خدمات بهداشتی درمانی دارد.تعیین وضعیت شاخص های تن سنجی کودکان زیر 6سال و زنان باردار، همچنین وضعیت دسترسی ایشان به خدمات بهداشتی درمانی بعنوان یکی از مهم ترین شاخص های تعیین وضعیت امنیت غذایی یک منطقه محسوب می گردد و در تحلیل نیازهای مداخلاتی نظیر اجرای برنامه های حمایتی تغذیه ای کودکان و زنان کاربرد ویژه ای دارد.
امنیت غذایی عبارت است از این که :غذای کافی ( از لحاظ کمیت ، کیفیت ، ایمن و مقبول بودن از نظر اجتماعی و فرهنگی)، فراهم و در دسترس باشد و پس از استفاده موجب رضایت خاطر تمام افراد ، در تمام اوقات شود تا بتوانند زندگی سالم و شادی داشته باشند بنابراین در تعریف امروزی امنیت غذا سه عبارت فراهمی، دسترسی و بهره مندی مورد توجه است.
برای بهبود وضع تغذیه جامعه باید در زمینه 4 عامل اساسی شامل درآمد ، دسترسی به غذا ، فرهنگ و سواد تغذیه ای و دسترسی به خدمات بهداشتی و کنترل بیماریها راهکارهای مختلف به طور هماهنگ به اجرا گذاشته شود .
واحد بهبود تغذیه جامعه مرکز بهداشت شمال تهران در راستای ارتقاء دانش تغذیه ای جامعه و بهبود امنیت غذایی منطقه ، برنامه ریزی و اجرای مداخلات بین بخشی تغذیه ای را در سطح مناطق تحت پوشش خود دنبال می نماید . در طراحی و اجرای برنامه های بهبود تغذیه و امنیت غذایی منطقه بخش بهداشت که متولی سلامت مردم است نقش هماهنگ کننده دارد و تیم کارشناسان تغذیه در مراکز خدمات جامع سلامت شهری با همکاری پزشکان ،کارشناسان ،کاردانها و بهورزان که مجموعه ای توانمند از ارائه دهندگان خدمت هستند و دسترسی وسیعی به گیرندگان خدمت دارند عوامل موثردرارتقاء آگاهی های جامعه می باشد .
در همین راستا واحد تغذیه مرکز بهداشت شمال تهران با همکاری و هماهنگی واحد سلامت جوانان ، نوجوانان و مدارس ، امور داروئی ، بهداشت محیط ، بهداشت حرفه ای ، امور بهورزی ، بیماریها ، آموزش بهداشت ، گسترش شبکه ها در تغییر نگرش افراد جامعه و ایجاد رفتارهای بهداشتی تغذیه ای همکاری تنگاتنگی دارد . همچنین واحد تغذیه با ارگانهایی چون بهزیستی ، کمیته امداد امام خمینی (ره) ، نهضت سواد آموزی ، شهرداری ، آموزش و پرورش و . . . . نیز همکاری تنگاتنگی دارد.چشم انداز فعالیتهایی که در راستای دستیابی به اهداف برنامه انجام می گیرد بهبود کیفیت زندگی و امنیت غذایی مردم با داشتن افرادی تصمیم گیرنده و با سواد ازنظر تغذیه ای که دارای انگیزه ، دانش ، مهارت و اراده در انتخاب جانشین های غذایی مناسب باشند و مشکلات تغذیه ای اعم از کم خوری ، پرخوری و کمبود ریزمغذیها در آنها کاهش یابد .
اهم برنامه های بهبود تغذیه:
ü برنامه بهبود تغذیه کودکان
ü برنامه کاهش کمبود ریز مغذی ها (ید ، آهن ، ویتامین(D
ü برنامه ترویج الگوی غذایی سالم
ü پیشگیری و کنترل چاقی دانش آموزان
ü مراقبت های تغذیه درگروههای هدف و بیماری ها
 |
 |
 |
