طرح توانمندسازی روانی و اجتماعی پرستاران به همت گروه سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد دانشگاه با همکاری معاونت بهداشت و درمان دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با محوریت غربالگری استاندارد و مداخلات اجتماعی، روانپزشکی و روانشناختی اجرا شد.

دکتر علیرضا زالی رییس دانشگاه در نشست بررسی نتایج طرح توانمندسازی روانی و اجتماعی پرستاران ضمن تقدیر از تلاش های کارشناسان در حوزه معاونت بهداشت و درمان، آسیب شناسی معضلات روانی کادر پرستاری و در کنار آن، انجام اقدامات مداخله ای در زمینه راهبردهای عملیاتی حفاظت و ارتقای حرفه ای پرسنل پرستاری در قالب طرح توانمندسازی روانی و اجتماعی پرستاران را پروژه موفقی خواند و گفت: این مطالعه، مدل نوینی از بررسی و مداخله در سطح دانشگاه را با همگرایی بین بخشی و نگاهی مدبرانه برای موشکافی مسائل حرفه ای کادر بهداشت و درمان را رقم زد.

 وی تصریح کرد: در بستر اجتماعی جامعه فعلی بروز اختلالات روانشناختی رو به افزایش است و به طور طبیعی گروه های شغلی پرخطر در معرض مخاطرات متعدد و تکانه های روانی بسیاری هستند که بر سایر ابعاد عمومی و اجتماعی اثرگذار خواهد بود.

  وی در خصوص علت آسیب پذیری بیشتر پرستاران نسبت به سایر گروه های شغلی، به ویژه گروه های غیرسلامت محور از لحاظ بروز اختلالات روانی، ادامه داد: کمبود نیروی انسانی و متعاقب آن فشار کاری، جسمی و روانی مضاعف، دریافتی اندک پرستاران به نسبت حجم خدمات و میزان کارسنجی، مشکلات معیشتی و کمبود بسته های حمایتی برای این قشر از جمله دلایل این امر است. از سوی دیگر گروه پرستاری و به طور کلی گروه بهداشت و درمان، اوقات فراغت بهینه ندارند و همین موضوع تاثیر منفی بر خلق و خو و روان این گروه شغلی می گذارد.  

 وی عنوان کرد: پرستاران و سایر گروه های بهداشت و درمان امکان همزیستی مبتنی بر عطوفت خانوادگی را از دست داده اند و اغلب با خانواده در بستر مجازی ارتباط برقرار می کنند، ضمن اینکه بسیاری از پرستاران بانوان هستند که در کنار مسئولیت شغلی، وظیفه تربیت فرزندان، مدیریت درون منزل و همسرداری را نیز بر دوش می کشند. از همین رو بررسی چالش های روانشناختی این گروه نیاز به نگاهی مدبرانه، خلاقانه و مداخله گرانه  دارد و طرح هایی همچون طرح توانمندسازی روانی و اجتماعی پرستاران باید توسعه یابد.

 به گفته رییس دانشگاه، در سال های اخیر بروز اختلالات روانی در جامعه ایرانی نسبت به سال های قبل روند صعودی را تجربه کرده به طوری که آمار حدود ۲۰ درصدی در سال ۸۰، در سال های اخیر ۱۲ درصد افزایش داشته است.

 وی با اشاره به اینکه استان تهران در کنار استان بوشهر بالاترین مقام را در میان دیگر استان های کشور در زمینه بالابودن اختلالات روانی از آن خود کرده است، افزود: پیش بینی می شود از هر سه نفر شهروند ایرانی، یک نفر دچار اختلالات روانی باشد که آمار قابل توجهی است. ماشینی تر شدن جامعه، دوری از معنویت، تکانه های اقتصادی و تورم، چالش های اجتماعی، تغییر الگوی زیستی، دوری از نقش خانواده ها به عنوان لنگرگاه های عاطفی در مقابله با اختلالات اجتماعی، تکانه های روزمره استرس زا و افزایش استفاده از فضای مجازی از جمله عواملی است که در بروز این ارقام نگران کننده دخیل است.

 وی در ادامه اظهار کرد: امیدواریم این مسئله نیز به عنوان معضل علمی شناخته شود که البته اولین گام در این مسیر پذیرش واقعیت در محیط های آکادمیک دانشگاهی است. هرگونه کتمان واقعیت در این زمینه به خطا رفتن راهبردهاست. باید با نگاهی نقادانه، متقن و پیشگیرانه به آمار توجه شود. 

 وی با تاکید بر لزوم انگ زدایی از اختلالات روانی در جامعه ایرانی، عنوان کرد: بصیرت جامعه به این مسائل باید از طریق آموزش های عمومی اصلاح شود.

 سواد سلامت، اساس خودمراقبتی در سلامت روان است

 دکتر احمد حاجبی مدیرکل دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت در این نشست ضمن تقدیر از مجاهدت های کادر بهداشت و درمان در مقابله با پاندمی کرونا، فعالیت کارشناسان در ستاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، تیم سلامت روان در مناطق تحت پوشش دانشگاه و مراکز خدمات جامع سلامت را قبل تقدیر خواند و گفت: با وقوع هر بحران، از همان لحظات ابتدایی باید در حوزه سلامت روان مداخلات کارشناسانه صورت گیرد. سازمان بهداشت جهانی نیز در تایید این ادعا کمک های اولیه روانشناختی را از یک دهه گذشته تعریف کرد. از همین رو اهمیت این حوزه نباید نادیده گرفته شود.

 وی در ادامه سواد سلامت روان را موضوعی ریشه ای در این حوزه اعلام کرد و ادامه داد: بر اساس شواهد علمی یکی از شاخص های اولویت دار سلامت روان به ویژه در کشور ما، حوزه سواد سلامت است. بر اساس نتایج یک مطالعه کشوری ۱۲ ماهه، دوسوم افراد مبتلا به اختلالات سلامت روان از جمله اضطراب و افسردگی، از هیچ خدمتی بهره مند نشدند. در میان باقی افراد نیز، فقط ۵۲ درصد از خدمتی با حداقل های استاندارد لازم، طبق تعادیف سازمان بهداشت جهانی برخوردار شدند.

 دکتر حاجبی تصریح کرد: این حداقل استاندارد به کمک دو شاخص تعیین شد؛ طی ۱۲ ماه حداقل دو ویزیت روانپزشکی داشته و در فرآیند فعال دریافت خدمت باشد. از افرادی که خدمتی نیز دریافت نکرده بودند نیز پایش صورت گرفت که نشان داد ۶۲,۹ درصد افراد به علت باور اشتباه عدم نیاز به مداخلات درمانی در صورت بروز مشکلات روان و بهبودی خود به خودی آن، از دریافت خدمات سر باز زدند. این آمار نشان می دهد فقدان سواد سلامت، تمام هزینه های ارائه خدمات را به هدر می دهد.

 مدیرکل دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت سواد سلامت روان را اساس خودمراقبتی دانست و گفت: پایه هرم ارائه خدمت سازمان بهداشت جهانی در حوزه سلامت روان، خودمراقبتی است که ارزان ترین خدمت با بیشترین شمولیت است که به ارتقای سواد سلامت بستگی دارد. مراقبت غیررسمیInformal Community Care جایگاه بعدی را در هرم ارائه خدمت از آن خود کرده و سیستم مراقبت های بهداشتی اولیه Primary Health Care System(PHC) سطح سوم ارائه خدمت در حوزه سلامت روان است. از این قواعد باید در کشور بهره گرفت.

 پاندمی سلامت روان همچون کرونا نیاز به مداخله مبتنی بر شواهد دارد

 دکتر سعید کریمی معاون درمان دانشگاه با اشاره به اهمیت سلامت روان به ویژه در بحران کرونا، تصریح کرد: از همان ابتدای شیوع همه گیری، ناشناخته بودن بیماری یکی از مهمترین عوامل بروز استرس در میان کادر درمان بود. سیستم بهداشت و درمان آمادگی این حجمه سنگین از بحران را از نظر نیروی انسانی، تجهیزات و اعتبارات نداشت و یکی بسیج عمومی در کشور شکل گرفت.

 وی ادامه داد: به طور کلی شیفت های طولانی، نبود امنیت روانی، نبود پروتکل های ثابت و مشخص، دوری از خانواده و فشار کاری منجر به بروز یک پاندمی جهان شمول دیگر تحت عنوان چالش های سلامت روان شد که نیاز به مداخله قدرتمند و مبتنی بر شواهد همچون پاندمی کرونا دارد.

 دکتر کریمی اظهار کرد: مطالعاتی در این زمینه به همت روانشناسان و کارشناسان در معاونت بهداشت و درمان دانشگاه و به پشتیبانی و نظارت دکتر زالی، رییس دانشگاه انجام شد که خدمت بزرگی محسوب می شود. این مسیر باید مستمر پیگیری شود.

 معاون درمان دانشگاه با اشاره به حجم عظیم و بی سابقه اطلاعات به دست آمده در این مطالعه، تصریح کرد: می توان اطلاعات مرتبط با این پژوهش را با حفظ محرمانگی منتشر کرد تا در اختیار سایر کارشناسان این حوزه قرار گیرد.

 برنامه توانمندسازی روانی و اجتماعی پرستاران باید الگوی سایر برنامه های حوزه سلامت روان باشد

 دکتر محمدرضا سهرابی معاون امور بهداشتی دانشگاه در این جلسه، سلامت روان را یکی از ابعاد مهم سلامت در کنار سلامت جسمی، اجتماعی و معنوی عنوان کرد و گفت: تمام این ابعاد سلامت با هم ارتباط متقابل دارند، اما همواره آنچه که مورد توجه قرار می گیرد، سلامت جسم است.

 وی با اشاره به اهمیت سلامت روان پرستاران در ایام پاندمی، تصریح کرد: کادر پرستاری از گذشته درگیر چالش هایی در این زمینه بوده اند و بحران کرونا، نگرانی های آنها را در خصوص ابتلای خود و خانواده افزایش داد و استرس رسیدگی به بیماران بدحال در محیط کاری، سلامت روان آنها را بیش از پیش تحت تاثیر قرار داد.

  دکتر سهرابی نتایج برنامه توانمندسازی روانی و اجتماعی پرستاران را قابل دفاع خواند و افزود: با مداخله کارشناسان در معاونت بهداشتی در قالب گروه سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد، اقدامات خوبی رقم خورد که باید مقدمه و الگویی برای سایر طرح های این حوزه باشد.

 معاون بهداشتی دانشگاه با تاکید بر لزوم برنامه ریزی به منظور گسترش طرح های سلامت روان، تصریح کرد: یکی از مهمترین اقداماتی که باید در این زمینه و به دنبال بازنگری چارت سازمانی بیمارستان ها صورت گیرد، ایجاد بخش مشاوره سلامت روان در مراکز درمانی است، چراکه بخش عمده ای از اقدامات درمان و پیشگیری را شامل می شود.

  وی در این خصوص ادامه داد: در این مسیر حضور دانش آموختگان حوزه روانشناختی نیز نیاز است و با حمایت سازمان های بیمه گر، اقدامی هزینه اثربخش خواهد بود.

  دکتر سهرابی، در پایان اظهار کرد: در مراکز بهداشت و درمان نیز می توان علاوه بر غربالگری در سطوح پایین، برای ایجاد کلینیک های تخصصی سلامت روان برنامه ریزی کرد. به این منظور طراحی تست های غربالگری آنلاین، پایش نرم افزاری آنها و پشتیبانی توسط تیم متخصص باید در دستور کار قرار گیرد.

دکتر محمدرضا غفارزاده رزاقی رئیس گروه سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد معاونت امور بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در این همایش به ارائه گزارشی در خصوص شاخصهای بدست آمده از غربالگری سلامت روان پرستاران و همچنین محدودیتها، چالشها و نقاط قوت و ضعف اجرای برنامه پرداخت.

فروغ مولا سرپرست مدیریت پرستاری معاونت درمان دانشگاه، در خصوص نیازهای پرستاران به مراقبتهای سلامت روان، مشکلات پرستاران و مداخلات انجام شده جهت رفع آن، اعتمادسازی پرستاران برای شرکت و استفاده از خدمات سلامت روان توضیحاتی بیان نمود.

 در این نشست از اعضای گروه سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد معاونت امور بهداشتی دانشگاه و تمام کارشناسانی که به نوعی در پیشبرد طرح توانمندسازی روانی و اجتماعی پرستاران نقش داشتند، تقدیر شد.